„Nie było nas był Las; nie będzie nas, będzie Las.
Takie było oyców naszych zdanie (…)”
Sylwan: Dziennik nauk leśnych i Myśliwych – 1820 rok
Warszawa w drukarni N. Glucksberga,
Xsięgarza i Typografa Królewskiego Uniwersytetu*
Las jest to zespół organizmów roślinnych ze znacznym ilościowym udziałem drzew rosnących w zwarciu, światem fauny oraz elementami przyrody nieożywionej (lokalny klimat, woda, gleba), pomiędzy którymi występują wzajemne wpływy i współzależności. O lesie można mówić tylko wówczas, gdy obszar zajęty przez drzewa jest na tyle wystarczająco duży, że pod sklepieniem koron panują zupełnie odmienne warunki ekologiczne w stosunku do warunków znajdujących się obok.
Las gospodarczy jest to forma lasu ukształtowana w wyniku planowej produkcji surowca drzewnego najwyższej jakości z zachowaniem niezmiennego bogactwa siedliska. Prowadzenie gospodarowania lasami podlega racjonalnemu zarządzaniu zasobami i rozumnym ukierunkowywaniu naturalnych sił przyrody.
Dawne księstwo pszczyńskie obejmowało obszary leśne pierwotnej Puszczy Pszczyńskiej, wchodzącej w skład nizinno – wyżynnego kompleksu Puszczy Śląskiej, obejmującej pierwotnie blisko 400 tys. hektarów ziem. Obszar ten charakteryzował się bogactwem siedlisk, w tym tak cennych pod względem fitosocjologicznym, jak grądy, dąbrowy, buczyny, a w dolinach rzecznych łęgi, olsy oraz siedliska borowe na wyniesieniach terenu.
Początki planowej gospodarki leśnej (łącznie z wymiarowaniem i mapowaniem) w Lasach Pszczyńskich przypadają na okres przełomu XVII/XVIII wieku. Już w połowie XVIII wieku zapadła decyzja o zakazie wycinki lasów pod pretekstem poszukiwania złóż bogactw naturalnych na tych terenach. Końcem XVIII wieku, oprócz wykorzystania naturalnego odnowienia lasów, rozpoczęto prowadzenie ich uzupełnień oraz powierzchniowych, sztucznych odnowień poprzez siew i sadzenie. Z biegiem lat następowała także systematyczna reorganizacja i udoskonalanie administracji leśnej. W XIX i XX wieku
w książęcym majątku leśnym utworzono sieć spójnych architektonicznie leśniczówek, przysiółków oraz osad – siągarni z odpowiednim zapleczem (piekaroki, piwnice, studnie, stodoły, stajnie, szopy, drewutnie).
Najważniejszym celem książęcej gospodarki leśnej, szczególnie za czasów panowania Jana Henryka XI Hochberg von Pless, było utrzymanie, kształtowanie, odtwarzanie oraz wzbogacanie środowiska leśnego. Dukty leśne, pełniące rolę linii podziału powierzchniowego, obsadzano przydrożnymi zerdzewieniami. Tym samym w Lasach Pszczyńskich oraz parku zwierzynieckim spotkać można aleje z kasztanowcami białymi, dębami: szypułkowym, błotnym i czerwonym oraz sosnami pospolitymi.
W wyniku prowadzenia prac leśnych możemy dostrzec pośród najbliższego drzewostanu potężne sosny wejmutki oraz dęby czerwone. Oba gatunki są obcego pochodzenia w naszych rodzimych lasach, są to tzw. gatunki introdukowane. Ich ojczyzną jest Ameryka Północna, a zostały sprowadzone ze względu na łatwość obróbki drewna – sosna wejmutka oraz jako gatunek ochronny i pielęgnacyjny – dąb czerwony, który jednak po latach okazał się gatunkiem inwazyjnym w naszym kraju. Szczególnie w okresie jesiennym widoczne są przebarwiające się pojedyncze okazy modrzewia europejskiego. Wiosną zwraca uwagę kwitnąca na biało kokoryczka wielokwiatowa – roślina związana z żyznym siedliskiem grądowym oraz kokorycz pusta o liliowo – różowych kwiatach. W miejscach cienistych dostrzec można konwalię majową. Wśród większych prześwitów w drzewostanie runo pokrywa gęsty dywan turzycy drżączkowatej. Według lokalnych przekazów, w dawnych czasach jej źdźbła były wykorzystywane jako wypełnienie sienników i… końskich siodeł. Zauważyć można ponadto w runie mniejsze płaty przedstawiciela rodziny wiechlinowatych – trzcinnika piaskowego. W warstwie krzewów wybija się silnie ekspansywna czeremcha amerykańska, także sprowadzona z Ameryki Północnej w celu poprawy wartości glebowych ubogich biocenoz leśnych. Ciekawym organizmem jest rulik nadrzewny. Śluzowiec ten, to organizm cudzożywny, posiadający zdolność poruszania się za pomocą nibynóżek
w sposób ściśle skoordynowany.
Bardzo ważnym zadaniem w leśnictwie jest hodowla lasu. To dyscyplina nauk leśnych obejmującą m.in. tematykę powstawania i rozwoju drzewostanów. Dziedzina ta opracowuje zasady oraz technikę odnowienia lasu, podstawy pielęgnowania wraz z jego ochroną, kształtowaniem budowy i struktury lasu. Hodowla lasu łączy w sobie tematykę opartą na naukach przyrodniczych, jak meteorologia wraz z klimatologią, gleboznawstwo, botanikę, fitocenologię z fizjologią roślin, które razem stwarzają bazę wiedzy o danym siedlisku leśnym i o życiu drzewostanów.
Sosna wejmutka
Drzewo to pochodzi się z północnowschodniej Kanady oraz USA, a do Polski trafiło w 1789 roku. W okolicach Pszczyny odnotowano okaz o obwodzie 355 cm i wysokości 32 metrów, choć przeciętna dla tego gatunku to 30 m. Charakteryzuje się pniem w młodości z cienką korą, następnie ciemniejącą i mocno popękaną. Posiada luźną i wysoko osadzoną koronę, pędy cienkie i giętkie. Podobnie jak bardzo cienkie są jej igły, drobno piłkowane, osiągają długość do 10 cm, po pięć igieł na krótkopędzie. Szyszki wydłużone i zagięte do 20 cm długości, obficie pokryte żywicą. Gatunek dość odporny na mrozy, jak i zanieczyszczenie powietrza.
Czeremcha późna
Bardzo ważnym zadaniem w leśnictwie jest hodowla lasu. To dyscyplina nauk leśnych obejmującą m.in. tematykę powstawania i rozwoju drzewostanów. Dziedzina ta opracowuje zasady oraz technikę odnowienia lasu, podstawy pielęgnowania wraz z jego ochroną, kształtowaniem budowy i struktury lasu. Hodowla lasu łączy w sobie tematykę opartą na naukach przyrodniczych, jak meteorologia wraz z klimatologią, gleboznawstwo, botanikę, fitocenologię
z fizjologią roślin, które razem stwarzają bazę wiedzy o danym siedlisku leśnym i o życiu drzewostanów.
Kokoryczka wielokwiatowa
Ta roślina swoją nazwę wzięła od licznie zgromadzonych w gronach po 2 – 6 sztuk (niekiedy nawet 10) niewielkich biało – zielonych kwiatów. Przekształcają się one w sinoczarne trujące jagody. Kwiaty te pojawiają się od maja do czerwca w kątach liści, które wyrastają na łodydze skrętolegle, wyglądając, jakby rosły naprzeciwko siebie.
Turzyca drżączkowata
Jest to gatunek, który utrudnia lub uniemożliwia rozwój innym roślinom – bujnie rozrasta się w rozległe łany i posiada delikatne, wąskie i długie liście. Przez swoją obecność wpływa niekorzystnie na runo leśne – staje się ono ubogie. Jest to jedna z form degeneracji siedlisk leśnych, zwana cespityzacją.
