Ścieżka edukacyjna – lekcja przyrody w terenie
Dla mieszkańców aglomeracji śląskiej (i nie tylko) świat przyrody jest miejscem odpoczynku, refleksji i potrzeby wynikającej z naturalnej chęci przebywania wśród cudów natury. Doświadczenie tych wszystkich gwarantów świata flory i fauny wśród pięknego krajobrazu, można zaspokoić w Zabytkowym Parku Pszczyńskim, który ze względu na wartości historyczne i naukowe oraz zachowaną autentyczność, a także integralność z jedną z najcenniejszych rezydencji arystokratycznych w Polsce, został uznany za Pomnik Historii
w 2021 roku.
Cały kompleks parkowy składa się z trzech spójnych części kompozycyjnych. Parku zamkowego z jego główną atrakcją – Muzeum Zamkowym, od wieków siedzibą kolejnych rodów książąt pszczyńskich. Pośród zachowanego starodrzewia bukowego, dębowego i sosnowego wiją się alejki spacerowe. Mostki łukowe, stawy, wysepki oraz malownicze rozlewiska Pszczynki dopełniają romantycznego charakteru otoczenia w stylu angielskim. Pomiędzy nimi kryją się obiekty małej architektury, m.in. owalny pawilon herbaciany czy brama chińska. Prawdziwą atrakcją są również okazałe, kwitnące rododendrony oraz dekoracyjne krzewy azalii.
Do parku zamkowego od wschodu przylega park dworcowy z Zagrodą Wsi Pszczyńskiej, a od zachodu park „Zwierzyniec” z Pokazową Zagrodą Żubrów. To w tej części parku spotkać się można „oko w oko” z królem prastarych puszcz – żubrem oraz odbyć ciekawą wycieczkę po ścieżce edukacyjno-przyrodniczej „Dzika Promenada”.
Trasa ścieżki składa się z kilkunastu przystanków, na których można zapoznać się z bogactwem świata flory i fauny tego pięknego kompleksu parkowego, przechodzącego płynnie w las. Ścieżka dzieli się na dwie pętle: krótszą – „Tropem żubra” – o długości 3,7 kilometra i dłuższą – „Cyranka” –
o długości 7,2 kilometra. Do przejścia pierwszej potrzeba około godziny. Pokonanie drugiej zajmie około 2-3 godzin. Jest ona przeznaczona dla bardziej wymagających turystów.
Przy obu trasach, w odległości kilkuset metrów, ustawiono tablice informacyjne omawiające m.in. tematykę ekosystemu lasu, łąki oraz rzeki Pszczynki, a także hodowlę żubrów czy spotykane po drodze różnorodne formy świata roślinnego i zwierzęcego. Niedaleko Pokazowej Zagrody Żubrów stoi altana dla turystów, idealne miejsce odpoczynku przed dalszą wędrówką. Można stąd podziwiać zbiorowisko roślinne łąk cechujących się zmiennymi warunkami wilgotnościowymi. Przy odrobinie szczęścia wypatrzymy pojawiającego się przelotem orła bielika, a także żurawie, gęsi, ślepowrony, łabędzie oraz różne gatunki kaczek, a z ssaków dziki oraz sarny.
Obie ścieżki poprowadzono malowniczymi terenami leśnymi, wilgotnymi, śródleśnymi łąkami z bujnie rozwijającą się szatą roślinną. Znajdujemy się w otoczeniu starodrzewia parku pszczyńskiego, pośród którego unikalną lokalizację ma Pokazowa Zagroda Żubrów. Jest to jedyne takie miejsce w Europie, gdzie zaledwie kilkaset metrów od tętniącej życiem, gwarnej starówki miejskiej, można zobaczyć przedstawicieli dawnej plejstoceńskiej megafauny – żubry.
Ścieżki pozwalają na bezpośredni kontakt i obcowanie z dziką naturą praktycznie bezpośrednio w mieście – Zielonej Perle Górnego Śląska. Park „Zwierzyniec” położony jest na obszarze, na którym pierwotnie panowały niżowe nadrzeczne łęgi jesionowo – wiązowe oraz – w wyższych partiach terenu – lasy liściaste z przewagą lip szerokolistnej i wąskolistnej, grabów pospolitych i dębów szypułkowych oraz bezszypułkowych, a także uboższe siedliska borowe. Ta szata roślinna została jednak całkowicie zmieniona przez gospodarkę człowieka. Jednak mimo upływu czasu, zachowali się potężni świadkowie historii – ostańce dębów szypułkowych, sosen pospolitych oraz modrzewi europejskich czy wiązów szypułkowych, sięgający nawet końca XVIII wieku. Tereny parku zwierzynieckiego były także świadkami krwawych wydarzeń związanych z wojnami i powstaniami śląskimi. Blisko Pokazowej Zagrody Żubrów znajduje się cmentarz wojenny Trzy Dęby – miejsce pochówku żołnierzy Wojska Polskiego poległych w bitwie pod Ćwiklicami oraz powstańców śląskich, a nieco dalej w lesie – harcerzy rozstrzelanych we wrześniu 1939 roku przez Niemców.
Obie pętle mają wspólnych pięć pierwszych przystanków. Po przejściu bramy wejściowej do parku zapoznać można się kolejno z:
– ekosystemem rzeki Pszczynki, która ciągnie się łącznie przez 45 kilometrów (cz. I);
– historią pszczyńskich żubrów, która rozpoczęła się w 1865 roku;
– gospodarowaniem wodami poprzez system kanałów, jazów wraz z przepustami i stawów;
– historią gospodarki leśnej, hodowli lasu i czym w ogóle jest las.
Po wyjściu z drzewostanu na leśny dukt, trasy rozdzielają się. Podążając w prawo dłuższym, czarnym szlakiem „Cyranka” dowiemy się o:
– formach ochrony przyrody w Polsce i zapoznamy się z historią i ekosystemem kanału Młynówki (cz. I);
– ekosystemem największego w parku pszczyńskim stawu Cyranka oraz gospodarką łowiecką;
– przy zakole Młynówki (cz. II) przeczytamy o wykształconej tutaj florze;
– sposobach gospodarowania Polskiego Związku Wędkarskiego i o świecie zwierzęcym stawu Łącka Grobla;
– gospodarce stawowej w dawnych czasach i obecnych oraz o historii nasypu ziemnego, tzw. Łąckiej Grobli;
– korytarzach ekologicznych i ich znaczeniu dla świata przyrody oraz o ciekawostkach przyrodniczych związanych z Pszczynką (cz. II);
– pielęgnowaniu oraz użytkowaniu lasu;
– sukcesji ekologicznej przy środowisku wilgotnych łąk, szuwarów i zarośli wierzbowych.
Z kolei, gdy po wyjściu na dukt leśny, gdzie trasy się rozdzielają, zdecydujemy się na krótszy wariant zielonej trasy „Tropem żubra” zapoznamy się z:
– ekosystemem śródleśnej łąki oraz lasu (cz. I);
– światem dzięciołów zamieszkujących park pszczyński i środowiskiem przyrodniczym lasu (cz. II).
